Türkiye, BRICS’e üye olmak için başvurdu. Başvuruyu, gelecek ay 2024 BRICS toplantısına başkanlık edecek Rusya açıkladı. Belli ki Türkiye çok kutuplu dünya düzeninde masadaki yerini almak ve getirilerinden istifade etmek istiyor.
BRICS; Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika işbirliği ile 2009’da oluşturuldu.
Bundan önce ise Çin, 2000’li yılların başında Afrika ülkeleri ile ticari bir işbirliği başlattı. Bu ticari işbirliği Afrika ülkelerinde teknolojik, sınai ve alt yapısal gelişmeleri sağlamayı amaçlıyordu. FOCAC kuruldu: Çin-Afrika İşbirliği Forumu. Çin, Afrika ülkelerini hibe yoluyla destekledi; FOCAC ile Sahraaltı Afrika’ya çok ciddi yatırımlar yaptı.
2022 yılında Çin- Afrika ilişkilerinin ticaret hacmi 300 milyar dolara yaklaştı. Afrika’daki barajların yapımında Çin hükümeti ve Çinli yatırımcılar rol oynadı. Sudan, Zambiya, Etiyopya, KDC’de kurulan hidroelektrik santraller Çin tarafından yapıldı.
2020’de değeri 50 milyar doları aşan inşaat projelerinin yüzde 31’ini Çin finanse etti.
Çin, Afrika’ya 100’den fazla liman inşa etti. Washington merkezli Strateji ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi CSIS, Çin’in inşa ettiği bu limanlara donanma gemilerinin ziyarette bulunduğunu iddia ederek askeri endişeler dile getirdi. Öte yandan Çin, ilki 2006’da Cibuti’de olmak üzere Afrika’da askeri üsler de inşa etti.
Afrika’ya 100’den fazla liman inşa eden Çin, 10 bin km’den fazla demiryolu, 100 bin km’den fazla da yol alt yapısı yaptı.
Çin, Afrika’nın ticaret açığını da verdiği hibelerle telafi etti. Çin bu yatırım ve hibeler için daha çok Asya Altyapı Yatırım Bankası ile çalıştı.
Çin, Afrika’daki doğaltaş ve minerallerin yarısını ithal ediyor. Aynı zamanda petrol, metaller, bakır ve demir ithalatı da yapıyor.
BİR KUŞAK BİR YOL
Aslında bunların hepsi Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in, 2013 yılında Ulusal Halk Kongresi tarafından Başkan seçildikten sonra, belki de dünyanın en büyük ekonomik projesi olan Bir Kuşak, Bir Yol Girişimi'ne (BRI) desteğini açıklamasıyla taçlandı.
Bir Kuşak Bir Yol projesinin ilk amacı Çin'i Asya, Afrika, Avrupa ve Okyanusya'daki 70 diğer ülkeyle bağlamaktı. Bir Kuşak Bir Yol vizyonunun iki bölümü vardır: Eski İpek Yolu kara ticaret rotasını yeniden yaratmayı amaçlayan "Kuşak" ve aslında bir yol olmayan, ancak birkaç okyanusu kapsayan deniz tabanlı bir ticaret rotası oluşturan bir dizi liman olan "Yol".
Girişim, büyük ölçekli gaz ve petrol boru hatları, yollar, demiryolları ve limanlara yapılan bir dizi ayrı ancak bağlantılı yatırımlar ve "ekonomik koridorları" birbirine bağlama yoluyla şekillenecekti.
Xİ, geçtiğimiz Aralık ayında Dışişleriyle İlgili Çalışmalar Merkezi Konferansı'nda, Küresel düzen anlayışının - "insanlık için ortak bir geleceğe sahip bir topluluk" - bir "Çin inisiyatifi"nden "uluslararası bir mutabakat"a evrildiğini ve bunun dört Çin programının uygulanmasıyla gerçekleştirileceğini ileri sürmüştü: Kuşak ve Yol İnisiyatifi , Küresel Kalkınma İnisiyatifi, Küresel Güvenlik İnisiyatifi ve Küresel Medeniyet İnisiyatifi.
İşte bu noktada Çin, terörle ve hastalıklarla mücadele eden ve ABD’nin ve Avrupa ülkelerinin baskı ve tehdit yoluyla girdiği Afrika ülkelerine, 2000’lerin başından bu yana, kalkınma ve ülkelerini inşa etme adına işbirliği teklifi ile gitti ve bölgeyi kalkındırarak dünya ülkelerinin rotasını Afrika’ya çevirdi.
2024 Rusya ev sahipliğindeki BRICS öncesinde Pekin’de Çin-Afrika İşbirliği Forumu'nun (FOCAC) 9'uncu zirvesi düzenleniyor.
Çin Devlet Başkanı Xi, Afrika ülkelerine 3 yıl için 50 milyar dolar yeni finansman ve 1 milyon iş yaratma sözü verdi.
Çin, Afrika ülkeleriyle işbirliğini, gelişmekte olan ülkeler ve yükselen piyasalar arasındaki "Güney-Güney işbirliğinin" önemli bir parçası ve "Küresel Güney" vizyonunun temeli olarak görüyor.
Küresel Güney genel olarak Afrika, Latin Amerika ve Karayipler, Asya ( İsrail , Japonya ve Güney Kore hariç ) ve Okyanusya'yı ( Avustralya ve Yeni Zelanda hariç ) kapsar .
Küresel Güney ülkelerinin çoğu, daha düşük gelirleri, yüksek yoksulluk seviyeleri, yüksek nüfus artış oranları, yetersiz konut, sınırlı eğitim fırsatları ve yetersiz sağlık sistemleri gibi diğer sorunlar da dahil olmak üzere yaşam standartlarında eksikliklerle tanımlanmaktadır.
Afrika Ülkeleri İşbirliği Forumu Çin’e, BRICS’in kapısını açtı.
Çin, BRICS’i Küresel Güney ile etkileşim için önemli buluyor. Küresel Güney ile etkileşimi de Batı’ya karşı koymanın bir anahtarı olarak görüyor.
2024 itibariyle Mısır, Etiyopya, BAE, Suudi Arabistan ve İran da BRICS’e katıldı. Arjantin son anda “Hükümet tarafından uygun bulunmadı” gerekçesiyle adaylıktan çekildi.
Suudi Arabistan ve BAE’nin de katılımıyla birlik, dünyanın petrol kaynakları üzerindeki etkinliğini arttıracak.
Çin, Afrika ülkeleri ile yaptığı doğaltaş, mineraller ve çeşitli madenlerin ithalatı ile bölgede enerji kaynakları üzerinden etkin rol oynuyor.
BRICS VE YENİ KALKINMA BANKASI
BRICS ülkeleri tarafından 2015 yılında kurulan Yeni Kalkınma Bankası, BRICS ve diğer gelişmekte olan kalkınma ülkelerinde altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projeleri için kaynak seferber etmeyi amaçlayan çok taraflı bir kalkınma bankasıdır.
Yeni Kalkınma Bankası, Ağustos ayında yapılan son toplantısında Güney Afrika’nın yük ve demiryolu sektörünü iyileştirmek ve modernize etmek amacıyla TRANSNET ile 5 milyar R’lik kredi antlaşması imzaladı. Öte yandan 2025-2027 Pekin Eylem Planı’nı kabul etti.
Çin'in Bank of Communications Financial Leasing'ine (BCFL) LNG Taşıma Projesi için 150 milyon ABD doları eşdeğerinde RMB kredisi onayladı. Kredi, BCFL tarafından en az üç LNG taşıyıcısı satın almak, Çin'deki LNG talebindeki önemli artışı ele almak ve LNG taşıyıcı kapasitesindeki talep ile arz arasındaki açığı kapatmak için kullanılacak.
Yeni Kalkınma Bankası 2017 yılından bu yana S&P ve Fitch gibi uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarından AA ve AA+ notu alıyor. Banka, tahvil ihracı konusunda da başarı kaydediyor.
Çok kutuplu yeni dünya düzeninde Çin kendi yarattığı finansal kaynaklar, başka yeni kaynaklar yaratacak çok uluslu oluşumlar ve yatırımlar ile Batı’yı stratejik, ekonomik ve askeri anlamda endişelendiriyor.
Türkiye’nin üyelik başvurusu da BRICS ile çok kutuplu düzende yerini alma ve ekonomik getirilerinden istifade etme çabası olarak okunabilir.
