Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın da aralarında bulunduğu birçok devlet başkanı ve temsilci, Bişkek’teki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda bir araya geldi.
KKTC aile fotoğrafında
Zirvenin ilk gününde liderler, Türk dünyası ülkelerinin dayanışmasını simgeleyen anlamlı bir aile fotoğrafı çekildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, TDT’nin Avrasya coğrafyasındaki etkisini ve önemini vurgulayarak, Türk dünyasının bu zirvede daha güçlü bir birliktelik sergileyerek geleceğe doğru sağlam adımlar attığını belirtti. Aile fotoğrafında; Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Genel Sekreteri Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev, gözlemci ülkeler olarak Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar yer aldı.
Güney Kafkasya'da barış vurgusu
Cumhurbaşkanı Erdoğan, özellikle Güney Kafkasya’daki gelişmelerin Türk dünyası için büyük bir öneme sahip olduğunu belirterek,
"Can Azerbaycan'ın vatan muharebesinde sahada şehitler vererek elde ettiği tarihi kazanımları en yakın zamanda bir barış anlaşması imzalanmak suretiyle masada da perçinlemesini ümit ve temenni ediyoruz. Gazze başta olmak üzere işgal altındaki Filistin topraklarında yaşanan soykırımın durdurulması noktasında uluslararası toplum kötü bir sınav veriyor. Uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından sorumlu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplanıp karar dahi alamıyor. Daha doğrusu almak istemiyor. Netanyahu hükümetinin ırkçı zihniyeti, Gazze'deki mezalimin gölgesinde Batı Şeria'da Filistinlileri yerlerinden etmeye ve ilk kıblemiz olan Mescid-i Aksa'nın statüsünü değiştirmeye niyetleniyor." dedi.
Erdoğan ayrıca, Filistin’deki soykırımın durdurulması gerektiğine dikkat çekerek, Türk dünyasının İsrail’in saldırgan tutumuna karşı net bir duruş sergilemesi gerektiğini ifade etti. Gazze ve Batı Şeria’daki olaylar, Erdoğan’ın konuşmasında özellikle vurgulandı. Türk dünyasının, İsrail'e karşı uluslararası hukuka saygı gösterme çağrısının ve Filistin halkının hakları için yapılan desteklerin önemine değindi.
Kıbrıs’a yönelik güçlü mesaj: KKTC’nin tam üyeliği talep edildi
Kıbrıs meselesi zirvede önemli bir yer tuttu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kıbrıs Türk halkının haklı davasını savunmaya devam ettiklerini ve KKTC’nin, Türk Devletleri Teşkilatı’na tam üye olarak kabul edilmesi gerektiğini belirtti. Erdoğan, "KKTC’nin Türk dünyası içinde hak ettiği yeri alması, sadece Kıbrıs Türk halkının değil, tüm Türk dünyasının birliği açısından kritik bir adımdır" dedi. Ayrıca, Kıbrıs Türk halkına yönelik izolasyonların kaldırılması çağrısını yineledi.
Ticaret hacminin artırılması vurgulandı
Zirveye katılan liderler, Türk dünyası ülkeleri arasındaki ekonomik işbirliğini artırmanın yollarını tartıştılar. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, son 10 yıl içinde TDT ülkeleri arasındaki ticaret hacminin 45 milyar doları geçtiğini ve bu rakamın daha da artırılabileceğini söyledi. Tokayev, Orta Koridor’un ticaret için önemli bir geçiş noktası olduğuna dikkat çekerek, bu koridorun stratejik önemini vurguladı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, TDT bütçesinin yeterli olmadığını belirterek, teşkilatın hedeflerine ulaşabilmesi için daha fazla finansal kaynağa ihtiyaç duyulduğunun altını çizdi. Azerbaycan, TDT Genel Sekreterliği’ne 2 milyon dolar ve Aksakallar Konseyi’ne 100 bin dolar finansal katkı sağladı.
Bişkek 2025'te Türk dünyasının dijital başkenti olacak
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, zirvede Bişkek’in 2025 yılı itibariyle Türk dünyasının dijital başkenti olma hedefini açıkladı. Türk dünyası ülkeleri arasında dijital entegrasyonun hızlandırılması, ortak dijital platformlar kurulması, e-ticaret ve taşımacılık süreçlerinin dijitalleşmesi gibi önemli hedefler masaya yatırıldı. Caparov, ayrıca Türk dünyası ülkelerinin dijital alanda karşılıklı tanıma ve standartlar oluşturma konusundaki işbirliğini daha da geliştireceklerini belirtti.
Türk alfabesi kabul edildi
Zirveye damgasını vuran bir diğer önemli gelişme ise ortak Türk alfabesi konusu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türk dünyası ülkeleri arasında bir ortak alfabe geliştirilmesi sürecinin tamamlandığını ve 34 harften oluşan yeni alfabenin tüm üye ülkeler tarafından benimsenmesi gerektiğini ifade etti. Türkiye, Azerbaycan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin, yeni alfabenin uygulanmasına yönelik hazırlıklara hızla başladığını belirten Erdoğan, diğer ülkelerin de bu yönde adım atmaları gerektiğini vurguladı.
Filistin’e destek: Bağımsız devlet kurulmalı
Filistin konusu, zirvede bir diğer önemli başlık olarak öne çıktı. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov, İsrail’in Filistin’e yönelik saldırılarının kabul edilemez olduğunu belirterek, "Filistin halkının uluslararası hukukun koruması altında kendi kaderini tayin etme hakkı vardır" dedi. Ayrıca, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Filistin’in bağımsız bir devlet olarak kurulmasının bölgedeki tek gerçek çözüm olduğunu ve bu konuda uluslararası toplumun daha fazla sorumluluk taşıması gerektiğini dile getirdi.
Ebedi Dostluk ve Kardeşlik Anlaşması önerisi
Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Türk dünyası ülkeleri arasında daha derin bir stratejik ortaklık kurulması gerektiğini vurguladı ve bu amaçla "Ebedi Dostluk ve Kardeşlik Anlaşması"nın kabul edilmesini önerdi. Bu anlaşmanın, Türk dünyası ülkeleri arasındaki ilişkileri daha da pekiştireceği ve karşılıklı güveni artıracağı ifade edildi.
