Toplumsal Arşiv
Bugün, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün vefatının 86'ncı yılı. 10 Kasım 1938'de saatler 9'u 5 geçe Türk milletinin Milli Mücadele'sinin ve çağdaş Türkiye'nin büyük önderi Gazi Mustafa Kemal Atatürk yaşamını yitirdi.
Naaşı 21 Kasım 1938'de Etnografya Müzesi'ne, 10 Kasım 1953'teyse ebedi istirahatgahı Anıtkabir'e taşındı.
Atatürk’ün naaşı 16 Kasım’da Dolmabahçe Sarayı tören salonunda katafalka koyuldu, halkın ziyaretine açıldı. Gözleri yaşlı Türk halkı Büyük Devrimci'yi son kez görmek için Dolmabahçe Sarayı'na koştu. Takvim yaprakları 19 Kasım 1938 tarihini gösterirken Gazi'nin naaşı kılınan cenaze namazının ardından Cumhuriyet'in başkenti Ankara'ya götürülmek üzere top arabasıyla Dolmabahçe Sarayı'ndan çıkarıldı. Bir millet sokağa dökülmüş, Büyük Önder'i son yolculuğuna uğurluyordu.
“Cenaze alayı” tramvay yolunu takip ederek Tophane, Karaköy, Eminönü, Bahçekapı, Sirkeci, Salkım Söğüt, Gülhane Parkı güzergahından Sarayburnu’na ulaştı. Gazi'nin naaşı, Saat 12.42’de Zafer Torpidosu’na, 13.20’de de Yavuz Zırhlısı’na konuldu. İstanbul'dan Türk ve yabancı savaş gemilerinin eşliğinde ayrılan Yavuz, 19.30’da İzmit Mayın İskelesi’ne yanaştı.
NAAŞI ANKARA SEYAHATLERİNİ YAPTIĞI TRENLE GETİRİLMİŞTİ
Atatürk'ün naaşı saat 20.23’te, daha önce onu yurt gezilerine götüren trenin beyaz renkteki vagonuna nakledildi. Ankara'ya doğru yola çıkan tren geçtiği bütün istasyonlarda halk tarafından selamlandı. O tren 1 gün sonra 20 kasım 1938'de saat 10.03 sıralarında Millî Mücadele'nin başlarında Ata'sına karargâh olarak ev sahipliği yapan Ankara Garı'na girdi. Atatürk'ün naaşı, Cumhurbaşkanı ve Milli Mücadele Kahramanı İsmet İnönü ve yetkililerce selamlandıktan sonra top arabasıyla Meclise götürüldü.
Ankara sokakları da tıpkı İstanbul gibi doldu taştı. Aynı gün saat gece 23.50’ye kadar Ankaralılar Atalarını gözyaşları içinde ziyaret etti. Resmi tören önceden de ilan edildiği gibi 21 Kasım 1938'de Büyük Millet Meclisi önünde başladı. Ankara'da hava yağmurluydu. Naaş yeniden top arabasına konup “muvakkat -yani geçici- kabir” olarak seçilen Etnografya Müzesi’ne doğru hareket etti. Törende dünya liderleri de hazır bulundu.
ANKARA'DAKİ CENAZE TÖRENİNE PEK ÇOK ÜLKEDEN YÖNETİCİ KATILDI
Çanakkale'de Atatürk ile bizzat savaşan İngiliz General Sir Birdwood naaşını ayakta selamladı. Almanya Dışişleri Bakanı Von Neurat, Fransa İçişleri Bakanı Albedt Sarraut, Yunanistan Başbakanı General Metaksas, Rus Dışişleri Komiser Muavini Potemkin... Bir çok ülkenin temsilcisi, dünya büyük bir savaşın eşiğindeyken tören için bir araya geldi.
Atatürk’ün naaşı, 15 yıl boyunca burada Etnografya Müzesi'nde kaldı. 10 Kasım 1953 tarihinde son kez ve yine bir devlet töreniyle, buradan ebedi istirahatgahı Anıtkabir'e taşındı. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan ve tüm devlet erkanı törende hazır bulundu. Top arabasına konan naaş, jet uçaklarının geçişi ve askerlerin eşliğinde ilerledi. Tören Komutanı Tümgeneral Mithat Akçakoca'ydı. Atatürk’ün İstiklal Madalyası, Tuğamiral Şerafettin Karapınar tarafından taşındı. Harbiyeli Mustafa Kemal’in naaşını, 1953 mezunu Harbiyeliler taşıdı.
Türk halkı bir kez daha Ata'sını kaybetmenin derin acısını yüreklerinde hissetti. Güzergah üzerindeki tüm binaların çatıları ve balkonları insanlarla doldu.
Aslanlı Yol’un başında top arabasından alınan naaş, askerlerin omzunda 262 metre uzunluğundaki yolu geçerek mozole önüne getirildi. Atatürk ilelebet istirahatgahı Anıtkabir'de vatan toprağına, Türk milletinin kalbine gömüldü.