Organize olmuş kitlelerin bireylerin psikolojisi üzerindeki etkisini tartışacağımız bugünkü yazımızda, bir kitleye dahil olan bireyin zihinsel yapısında meydana gelen değişiklik ve bu değişikliğe bağlı olarak ortaya çıkan davranış biçimleri hakkında konuşacağız. Amacımız kitle psikolojisinin gücünü ortaya koymak ve kitle psikolojisi ile hareket eden bireylerde ortaya çıkan olumsuz davranışların kökenini sorgulamak.
Gustave Le Bon, “Kitle Psikolojisi” adlı bir eser kaleme aldığında kitle kavramını, psikolojik ve sosyolojik açıdan tanımlamaya çalışmıştır. Kitle onun için rastgele bir şekilde bir araya gelen bireyler topluluğu idi. Diğer taraftan psikolojik açıdan baktığında ise bilinçli kişiliğin ortadan kalktığı, her bir kimsenin aynı duygu ve fikirler ile hareket ettiği adeta tek bir varlıktı. Le Bon’a göre; bilinçli bireyler kitle içerisine dahil olduğunda şahsiyetleri ortadan kalkıyor, duyguları ve düşünceleri kitlenin sahip olduğu duygu ve düşünceye yöneliyordu. Böylece kitle tek bir varlık haline gelerek kitlelerdeki zihniyet tek bir zihin altında toplanıp tekelleşebiliyordu.
Organize olmuş kitleler daima toplum yaşamında önemli bir rol oynamış ve oynamaya da devam etmiştir. Kitleler çağının yaratıcısı olan Sanayi İnkılabı ve Teknoloji Çağı kitlelerin düşünceleri ve fikirleri üzerinde oldukça etkili olmuştur. Pek çok olayda karşımıza çıkan ve bugün bizim masaya yatıracağımız konu olan, “bilinçli bir birey nasıl oluyor da kitle içerisine dahil olduğunda kitlenin bilinçsiz eylemlerinin bir parçası olabiliyor”? sorusu sorulması ve cevaplanması gereken bir konu olarak karşımızda durmaktadır. Elbette bulacağımız cevaplar bu satırlara sığamayacak derecede geniş konuları kapsayacak olduğundan bizler sadece konu başlıklarına kısaca temas etmekle iktifa edeceğiz.
İlk olarak kitlenin nasıl duygular taşıdığını ve hangi ahlaki özelliklere sahip olduğunu belirlemek işe başlayalım. Görünen o ki; kitleler fevri ve değişken davranış özellikleri sergilemekle kalmayıp, telkine çok yatkın oluşları ve duygularını aşırı bir şekilde hissetmeleri sonucunda hoşgörüsüz ve düşük bir ahlaki özellikler gösterebilmektedirler.
Bu durumda kitlenin sağduyulu olmasını beklemek şimdilik hatalı gibi duruyor. Bilinçdışı hareket eden kitleler animal duyguların tesiri altındadır. Dolayısıyla bireysel çabası ile hüminal olmuş bir kişi kitleye dahil olduğunda en ilkel duygularının ortaya çıktığını fark etmeyecek şekilde kitlenin davranışlarına uyum göstermeye başlar. Peki bunun sebepleri ne olabilir?
Le Bon'a göre, "...Kitleler isimsiz (anonim) ve dolayısıyla sorumsuz oldukları için, bireyleri daima, her yerde kontrol edici rol oynayan sorumluluk duygularından tamamen uzaklaştırır ve onları içgüdülerine daha kolay teslim eder. Bu durum gösteriyor ki bir bireyin davranışlarındaki en büyük etki davranışlarının sorumluluğunun bilincinde olmasıdır. Yasalar ve toplumsal baskı bireyi onaylamadığı pek çok davranışı gerçekleştirmesine sebep olabilmektedir. Ve bireyin kitle içerisinde davranışlarının sorumluluğunu üstlenemeyecek olması onun aynı olay karşısında bambaşka bir şekilde hareket etmesine sebep olmaktadır. Kalabalıkta her tür duygu ve davranış kolayca yayılabilecek hipnotik bir durumdur. Kitlenin telkine yatkın oluşu da bireylerin kalabalık içinde bilinçlerini yitirmeleri ve dolayısıyla sosyal etkiye açık olmalarına neden olmaktadır.
Diğer bir nedenden bahsedecek olursak, kitleye dahil olduğunda bireyin tanınmayacak olması gerçeğidir. Bir kitle içerisinde kimliği tanınan kişilerin kitle psikolojine uygun davranışlar sergilemekten kaçındıkları gözlemlenmiştir. Yine bu durum bize gösteriyor ki birey, statüsü, toplumdaki rolü ve kimliği nedeniyle bazı olumlu davranışları sergilediği bunların hiçbir anlam ifade etmediği durumlarda ve fırsatlarda ise kendisinin bile kendisinden beklemeyeceği pek çok olumsuz davranışa izin verdiği gözlemlenmiştir.
Evet, değerli okurlar gelecek hafta kitlenin düşünce ve inançlarının nasıl şekillendiğini ve kitlelerin sınıflandırılmasında temel alınan ölçütlerin neler olduğunu konuşacağız. Değerli yorumlarınızla katkı yapmayı unutmayınız lütfen.
