Ercan Çankaya
Engelliler Konfederasyonu tarafından yürütülen proje kapsamında, 21-22-23 Ocak 2023 tarihlerinde Ankara’da Anemon Otel'de gerçekleştirilen Engellilerin Tüketici Hakları Çalıştayı'nın sonuç bildirgesi yayımlandı.
Basını, kamuoyunu ve engellileri, engellilerin tüketici hakları konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan çalıştayın "Engellilerin Tüketici Hakları Manifestosunu İlan Ediyoruz!" başlıklı sonuç bildirgesinde, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi hatırlatılarak şu ifadelere yer verildi:
Ülkemizde engelli hakları ve tüketici hakları alanında var olan
1- 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun
2- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Kanunlarında engellilere özgülenmiş tüketici hakları gözardı edilmiştir.
Haklar yasal düzenlemelerden ibaret değildir ve haklar yasal düzenlemelere sığmaz.
Fakat yasal düzenlemelerde var olan boşluklar hakların gasp edilmesinin kapılarını açmaktadır.
Yasal düzenlemelerin bulunmadığı ortamda mal ve hizmetlerin, bilgi ve teknolojinin, mekanların erişilebilirliği yok sayılmakta, engellilerle beraber toplumun bütününün hakları ihlal edilmektedir.
Bizler birer tüketici olan ve engel gruplarından dolayı ihtiyaçları ve talepleri farklılaşan engelli bireylerin aşağıdaki genel talepleri doğrultusunda politikaların oluşturulması, bütün mevzuatın bu bakış açısıyla tekrar gözden geçirilmesini talep ediyoruz.
'TEMEL İHTİYAÇLARIN KARŞILANMASI İÇİN YOKSULLUĞA SAVAŞ AÇILMALIDIR'
Taleplerimiz insanların yaşama, toplumsal hayata katılma ve insan onuruna yaraşır bir yaşam sürme haklarının vücut bulması için zorunludur, vazgeçilmezdir ve acildir.
1- Birer tüketici olan engellilerin temel ihtiyaçlarının karşılanması için yoksulluğa savaş açılmalıdır. Yoksulluğun azaltılması politikasında engellilerin homojen bir toplam olmadığı kesişimsel durumların olduğu ve bu kesişimsel durumların çoklu ayrımcılıklara neden olduğu gözardı edilmemelidir. Bu amaçla engelli kadınlar, engelli LGBTİ+’lar, engelli göçmen ve mülteciler, engelli çocuklar, engelli yaşlılar gibi kesimlere özgü politikalar planlanmalıdır.
2- 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunda ve 6502 sayılı Tüketicinin korunması Kanunda engellilerin tüketici hakları kavramsal ve içerik olarak yer almalıdır.
3- 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda engellilerin ihtiyaç ve hak sahibi bireyler olduğuna yer verilmelidir.
4- Sağlık insan yaşamı için temel haktır. Engelli bireylerin engelliliğe bağlı birçok kronik hastalığı bulunmaktadır ve bundan dolayı sağlık hizmetlerine, ilaç ve ekipmanlara ulaşabilmek engelliler için yaşamsal bir konudur.
'İLAÇLAR, GECİKMELER YAŞANMADAN TEDARİK EDİLMELİDİR'
• Engelli bireylerin sürekli kullanmak zorunda oldukları ilaçların ücretsiz, katkı payı alınmadan ve gecikmeler yaşanmadan tedarik edilmesi için özel politikalar oluşturulmalı ve bu politikalar eksiksiz uygulanmalıdır.
• Ortoz-protezlerin, diğer destekleyici ekipmanların, bunların eklenti parçalarının ve tamirlerinin karşılanması devlet tarafından karşılıksız üstlenilmelidir.
• Engelli bireylerin kullanmak zorunda kaldıkları destekleyici ekipmanların tamir ve bakımları için süreler belirlenmeli ve bu süreçte yerine geçici kullanılacak ekipmanlar verilmelidir.
• Engelli kadınların koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerine erişimleri ve mahremiyet hakları korunmalıdır.
'HİÇ KİMSENİN GERİDE KALMAMASI İÇİN...'
5- “Hiç kimsenin geride kalmaması” için bütün yaşlarda ve konularda engelli bireylerin eğitim hakkına erişimleri güvence altına alınmalıdır.
Kreş sürecinden başlamak üzere üniversite dönemini de kapsayacak şekilde eğitim materyalleri her engel grubuna özgülenerek erişilebilir hale getirilmelidir. • Eğitim mekanları ortopedik ve görme engelliler, Serebral Palsili ve hareket için özel gereksinim duyan diğer engelli çocuklara özgülenmiş ve erişilebilir mekân ve araç düzenlemesi yapılmalıdır.
• Çölyak, diyabet, obezite, PKU, kistik fibrozis vb. özel beslenme gereksinimi olan çocuklar için okul kantinlerinde gıda sağlanmalıdır. • Okullarda Spina Bifidalı öğrencilerin idrar torbalarının boşaltılacağı özel bölmeler/odalar oluşturulmalıdır.
6- Görme engelli bireylerin web sitelerinden etkin şekilde faydalanabilmeleri için gerekli olan ekran okuyucu, ekran büyütücü, renk tanıma vb. ekipman ve uygulamaların karşılanması konusunda destekler sağlanmalıdır.
7- Mal ve hizmetlerin satış sözleşmeleri, kullanma kılavuzları, ürünlerin kullanıma yönelik mekanik ve dijital donanımları kabartma veya seslendirmeli olarak tasarlanmalıdır
8- Ambalajlı ürünlerin üzerlerindeki bilgiler kabartmalı veya sesli betimlemeye yönlendirici düzenlemelerle erişilebilir hale getirilmelidir.
9- Müzelerde, sergilenen eşyaların replikaları ve sesli betimlemeleri görme engellilerin kullanımına yönelik olarak hazırlanmalıdır.
10- Sinema filmleri ve tiyatrolarda sesli betimleme ve işaret dili çeviri yapılmalıdır.
11- Kamu ihale kanunundaki ihale şartlarına satın alınan mal ve hizmetin erişilebilir olması zorunluluğu konulmalıdır.
12- Albinoların (Albinizm) sürekli kullanmak zorunda oldukları güneş kremi devlet tarafından karşılanmalıdır. 13- Fenilketonüri (PKU) bireylerin proteinsiz çölyaklıların glutensiz besin ihtiyaçları için devlet tarafından teşvikler ve kota uygulamaları hayata geçirilmeli, bu gıdaların fiyatları benzerleriyle aynı düzeye indirilmelidir. 14- Spina Bifida ihtimalini azaltmak için hamilelik düşüncesi olan kadınlara Folik asitler ücretsiz karşılanmalıdır.
13- Kısa sürede tüketilen yağ, süt, et, yufka, balık vb. gıda maddelerinin son kullanım tarihleri, içerikleri, markaları vb. bilgilerin erişilebilir olması sağlanmalıdır.
14- Kamu spotları ve reklamlarda işaret dili tercüme yapılmalıdır
15- Engelli bireylerin engelliliğinin ön plana çıkarılmadan reklam filmlerinde rol alması sağlanmalıdır.
