Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 409 ürünün aylık fiyat değişimlerini gösteren ve enflasyon sepeti olarak bilinen “madde sepeti ve ortalama madde fiyatları” tablosunu 2 yıldır açıklamıyor.
DİSK, TÜİK’in enflasyon sepetini açıklamaması nedeniyle dava açmış ve davayı Nisan 2023’te kazanmıştı. Aradan bir yıl geçmesinin ardından mahkeme kararına rağmen TÜİK’in enflasyon sepetini ısrarla açıklamamasına karşın DİSK şikayet başvurusunda bulundu.
TÜİK, DİSK’in şikayet başvurusunun Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından reddedildiğini duyurdu. Ayrıca TÜİK, ortalama madde fiyatlarını hesaplamadıklarını da ilan etti. Böylece, TÜİK Haziran 2022’den beri açıklamadığı enflasyon sepetini rafa kaldırmış oldu.
TÜİK’in yaptığı açıklama şöyle:
Kurumumuz hakkında bazı basın yayın organlarında yer alan haberler ve sosyal medya paylaşımlarında gerçeklerle bağdaşmayan ifadeler kullanılması nedeniyle kamuoyu açıklaması gerekli görülmüştür. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) hesaplama süreci Avrupa İstatistik Ofisi (EUROSTAT) Harmonize Tüketici Fiyat Endeksleri Metodoloji El Kitabında belirtilen norm ve standartlara uygun olarak yürütülmektedir. Bu kılavuz ve diğer uluslararası yöntem kılavuzlarında belirtildiği gibi TÜFE hesaplarında ortalama fiyatlar değil, fiyat değişimlerinin (price relatives) ağırlıklandırılmasıyla hesaplanan endeks değerleri kullanılmaktadır. İlgili endeks değerleri ise her ay kurumumuz tarafından, TÜFE haber bülteni ile kamuoyuyla paylaşılmaktadır.
'ENFLASYON SEPETİNİN TAMAMI HESAPLANIP YAYIMLANMIYOR'
Fiyat endekslerinin amacı ortalama fiyat seviyesini ölçmek değil, saf fiyat değişimlerini (pure price changes) ortaya koymaktır. Bu nedenle dünya genelinde hiçbir resmi istatistik ofisi tarafından ‘ortalama madde fiyatlarının’ tamamı hesaplanıp yayımlanmamaktadır. Çünkü çok çeşitli mal veya hizmetin ortalama madde fiyatının hesaplanması ve açıklanması yanıltıcı sonuçlara yol açmaktadır. Örneğin, 50 çeşit farklı otomobil marka ve modelin satış fiyat ortalaması alınarak, otomobil madde fiyatının 2 milyon TL olarak açıklanması fiyat endeksi açısından bir anlam ifade etmemektedir. Bunun nedeni hesaplanan otomobil fiyatının 50 çeşit otomobil marka ve modelinin ‘ortalama’ fiyatı olmasıdır. Dolayısıyla, aylık bültende otomobil fiyatları 20 bin TL artış gösterdi ifadesi, 50'ye yakın otomobil için reel değişimi yansıtmaktan uzak kalabilmektedir. Bunun yerine otomobil fiyat endeksi aylık yüzde 1 artış gösterdi ifadesinin kullanılması istatistiki açıdan daha doğru olacaktır. Ayrıca, hiçbir fiyat değişimi olmasa bile sepette kapsama alınan marka ve modellerin değişmesi ortalama fiyat hesabıyla endeks hesabının farklılaşmasına da yol açabilmektedir.
Bu ve benzeri nedenlerden ötürü, dünya genelindeki diğer tüm resmi istatistik ofisleri gibi kurumumuz da TÜFE bültenlerinde madde fiyatlarını değil, bu ürün gruplarının endeks değişim oranlarını hesaplamakta ve her ay yayımlamaktadır. Dolayısıyla, kurumumuza, EUROSTAT dahil olmak üzere hiçbir uluslararası kurum veya kuruluş tarafından ortalama madde fiyatlarının yayımlanmaması hususunda herhangi bir eleştiri yöneltilmemektedir.
DİSK tarafından bundan iki yıl önce CİMER aracılığı ile kurumumuzdan, daha önce yayımlanmakta olan TÜFE kapsamındaki madde sepeti ve ortalama madde fiyatları listesinin 03 Haziran 2022 tarihinde yayımlanmadığı belirtilerek, söz konusu madde fiyat listesinin hesaplanması talep edilmiş, kurumumuzca da ortalama madde fiyat listesinin hesaplanmaması nedeniyle DİSK'in talebinin karşılanamayacağı bildirilmiştir. Bunun üzerine DİSK tarafından Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna itiraz edilerek, ortalama madde fiyat listesinin açıklanmasına karar verilmesi istenilmiş, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu tarafından da DİSK'in itiraz başvurusu reddedilmiştir.
'ORTALAMA MADDE FİYATLARI KURUMUMUZCA HESAPLANMIYOR'
Daha sonra DİSK tarafından, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu'nun ret kararının iptali talebiyle Ankara 6. İdare Mahkemesinde Adalet Bakanlığı aleyhine dava açılmış ve ilgili Mahkemece Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu'nun ret kararının iptaline hükmedilmiştir. Bunun üzerine Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu'nca itiraza konu taleplerin DİSK'in erişimine sunulması gerektiğine karar verilmiş olup, kurumumuzca da 2023 TÜFE Madde Sepeti DİSK'e gönderilmiş, ancak talep edilen ortalama madde fiyatları kurumumuzca hesaplanmaması nedeniyle mevcut olmadığından madde düzeyinde ortalama fiyatlara ilişkin bilgi talebinin karşılanmasının mümkün olmadığı bildirilmiştir.
'DİSK'İN ŞİKAYET BAŞVURUSU KESİN OLARAK REDDEDİLMİŞTİR'
DİSK tarafından 02 Nisan 2024 tarihinde de yine aynı konuda kurumumuza başvuruda bulunularak madde sepeti ve ortalama madde fiyatları listelerinin Haziran 2022 tarihinden itibaren tüm ayları kapsayacak şekilde kendilerine iletilmesi talep edilmiş, ancak aynı gerekçeyle ortalama madde fiyatları listesine ilişkin bilgi talebinin karşılanamayacağı cevabı verilmiştir. Bunun üzerine DİSK tarafından kurumumuzca yukarıda belirtilen Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu ve mahkeme kararı gereğince işlem yapılmadığı gerekçesiyle Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu duyurulmuştur. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca da kurumumuzca yapılan işlemlerde herhangi bir suç unsuru bulunmadığı tespit edilmiş ve DİSK'in şikayet başvurusu kesin olarak reddedilmiştir.