Gıda zehirlenmeleri

Yaz aylarında yaygın görülen sağlık sorunlarından biri de gıda zehirlenmeleridir. Peki ölüme yol açabilen bu sinsi tehlikeye karşı nasıl önlem almalı, nelere dikkat edilmeli? İşte yanıtları…

Besin zehirlenmeleri; besinlerle bulaşan, aynı yemeği yiyen iki ya da daha fazla kişiyi etkileyen, mide-bağırsak sistemine ait belirtilerle seyreden ani başlangıçlı bir enfeksiyon hastalığıdır. Besin zehirlenmeleri besin maddelerinde belirli bazı mikroorganizma ve zehirlerinin (toksin) bulunması sonucu ortaya çıkar. Bunun dışında ağır metal ve kimyasal maddelerin besinlere bulaşması sonrası da ortaya çıkabilir. Bazı besin maddelerinin kendisi de zehirli olabilmektedir, Japonya’daki bazı balık türleri ve mantarlar gibi…

İkinci sırada yer alıyor
Besin zehirlenmeleri Asya, Afrika ve Latin Amerika gibi gelişmekte olan ve nüfusu yoğun olan bölgelerde çocukluk çağı ölümlerinin en sık nedenidir ve her yıl ortalama 5 milyon çocuk besin zehirlenmesi sonucu kaybedilmektedir. Tüm dünya ölçeğinde ise besin zehirlenmelerine bağlı ölümler, kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır.

Besin zehirlenmeleri nasıl oluşur?
Besin zehirlenmeleri başlıca 3 mekanizma ile oluşmaktadır. 1- Besinler üzerinde mikroorganizmaların yenmeden önce toksin oluşturması ile oluşan besin zehirlenmeleri. 2- Besinlerle alınan mikroorganizmaların bağırsakta oluşturdukları toksinlerle meydana gelen zehirlenmeler. 3- Besinlerle alınan mikroorganizmaların bağırsak duvarını işgal ve harap ettiği zehirlenmeler.

Ne gibi belirtiler olur?
Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal gibi şikayetler sıktır. İshal genel olarak şekilsiz ve kokusuzdur ve kan içermez. Vakaların %90’ında ateş yoktur. Ateşin yüksek olması çok ciddi bir zehirlenme tablosunun varlığına işarettir. Besin zehirlenmesi genellikle kendi kendini sınırlar ve 2-3 gün içinde iyileşir.

Antibiyotik ne zaman kullanılmalıdır?
Be­sin ze­hir­len­me­siy­le bir­lik­te yük­sek ateş, şid­det­li ka­rın ağ­rı­sı ve kan­lı is­hal söz ko­nu­su ise an­ti­bi­yo­tik kul­lan­mak ge­rek­li­dir. An­ti­bi­yo­tik­ler tok­sin­le­re de­ğil, ba­ğır­sak du­va­rı­na yer­leş­miş olan mik­ro­or­ga­niz­ma­la­ra kar­şı et­ki­li­dir. Basit besin zehirlenmelerinde antibiyotiğe kesinlikle gerek yoktur.

Besin zehirlenmeleri ne derece tehlikelidir?
Be­sin ze­hir­len­me­le­ri dün­ya öl­çe­ğin­de ço­cuk ve eriş­kin­de en sık ölüm ne­den­le­rin­den bi­ri­dir. Ön­le­ne­bi­len ve te­da­vi edi­le­bi­len be­sin ze­hir­len­me­le­ri­nin son­ra­sı or­ta­ya çı­kan pos­tin­feksiyöz (infeksiyon sonrası) se­kel de­ni­len has­ta­lık­lar tıp­ta ge­niş bir araş­tır­ma ko­nu­su ol­ma­ya devam ediyor.

Hangi yiyecekler daha çok besin zehirlenmesine yol açar?
Et ve süt ürünleri, kümes hayvan etleri, sosis, sucuk, dondurma, mayonez ve soslu yiyecekler, kremalı pastalar, bir süre açıkta kalmış deniz ürünleri, yumurta ve limonata gibi yiyeceklerle besin zehirlenmesi sık olarak ortaya çıkabilmektedir.

Antibiyotik ve antidiyareik ilaçlar kullanılmalı mıdır?
Va­ka­la­rın bü­yük ço­ğun­lu­ğun­da an­ti­bi­yo­tik ve ba­ğır­sak ha­re­ket­le­ri­ni azal­tan an­ti­di­ya­re­ik (is­hal ön­le­yi­ci) ilaç kul­la­nı­mı ge­rek­mez. Hat­ta kus­ma­ya yö­ne­lik ilaç­lar da kul­la­nıl­ma­ma­lı­dır. İs­hal ve kus­ma mik­ro­or­ga­niz­ma ve tok­sin­le­ri­nin vü­cut­tan atıl­ma­sı­na yar­dım­cı ola­cak­tır.

Gıda zehirlenmesinde kusmak iyi midir?
Evet. Çün­kü kus­ma, mi­de­nin ba­ğır­sak­la­ra geç­me­si­ne izin ver­me­di­ği tok­sin yük­lü olan be­si­nin dı­şa­rı atıl­ma­sı de­mek­tir. Ama kus­ma az olur­sa tok­sin­le­rin bir kıs­mı da ba­ğır­sak­la­ra ge­çe­cek­tir. Bu durum da is­hali tetikler…

Nasıl önlenebilir?
Ki­şi­nin ba­ğı­şık­lık sis­te­mi­nin du­ru­mu, in­tes­ti­nal im­mu­ni­te adı ve­ri­len mi­de-ba­ğır­sak sis­te­mi­nin ba­ğı­şık­lık du­ru­mu ve ki­şi­sel hij­yen son de­re­ce önem­li­dir. Ba­zı ya­rar­lı mik­ro­or­ga­niz­ma­la­rın des­tek­len­me­si için pro­bi­yo­tik ve pre­bi­yo­tik bes­len­me şek­li çok önem­li­dir. Bu­nun için bir uz­ma­na da­nı­şılmalıdır. Açıkta satılan besinlerden ve açık su kaynaklarından uzak durulmalıdır. Kokusu değişmiş, küflenmiş, rengi değişmiş besinlerden uzak durulmalıdır.