CHP’li Şişli Belediyesi'nde skandal: Kılıçdaroğlu’na karşı AKP ile ittifak

Umut Kurnaz

Tarih 4 Ekim 2021... AKP’li Ümraniye Belediyesi atık toplayıcılarının çevreye zarar verdiği ve haksız kazanç elde ettikleri iddiasıyla ilçe sınırlarında bulunan 77 atık toplama deposu polis marifetiyle basıldı, üç emekçi tutuklandı, 66 toplama merkezini kapatıldı.

Aradan geçen 5 günün ardından CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Ümraniye'de atık kâğıt toplayan geri dönüşüm emekçilerini ziyaret etti. Bu buluşmasıyla emekçiden yana tavır alan Kılıçdaroğlu, ortaya çıkan durumu şu sözlerle izah etmişti:

Bugüne kadar yoktu böyle bir şey…Birdenbire bu tablo ortaya çıktı. Siz buradan gelir ediyorsunuz. Demek ki birileri bu gelire göz koydu. ‘Malı siz değil biz alalım, siz değil biz kazanalım’ dediler.

Sözlerinin devamında emekçilerin sosyal güvenceye kavuşacağı ve haklarının gözetildiği bir çalışmaya başladıklarını söyleyen Kılıçdaroğlu, bu çalışmayı tüm Türkiye’ye yayacaklarına dair söz vermişti. Nitekim bu açıklamalar sonrası Ankara Çankaya Belediye’sinde örnek model oluşturulmuş; İzmir Geri Kazanım Kooperatifi (İZGEKOOP) ve Konak Belediyesi ile ciddi bir işbirliği protokolü imzalanmıştır.

ŞİŞLİ BELEDİYESİ’NDE SKANDAL KARAR
Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığı 28.03.2022 tarihinde belediyelerin atık toplayıcılarının çalışma esas ve koşulları belirleyeceği çerçeveyi çizen bir genelde yayınlamıştı. Genelgeye istinaden çalışmaya başlayan Şişli Belediyesi, 2022 Eylül Ayı Meclisi İkinci Oturumu’nda skandal bir yönetmeliğe imza attı.

Toplumsal, “Bağımsız Sıfır Atık Toplayıcılarına Yönelik Çalışma Usul Esasları” adı ile oluşturulan skandal yönetmeliğe karşı hayır oyu kullanan tek meclis üyesi Avukat Emin Vahap Şimşek’e ulaştı. 31 maddeden oluşan yönetmeliğin 11 maddesinin doğrudan emekçiyi hedef aldığı ve bir sömürü düzeni oluşturulduğu belirten Şimşek’in Toplumsal’a yaptığı açıklamalar şöyle:

HUKUKİ DAYANAK YOK!
Oluşturulan yönetmeliğin ilçedeki tüm bileşenler için ‘el kitabı’ niteliğinde olması gerektiğini vurgulayan Şimşek, “Yönetmelikte çözümsüz kalan noktalar hukuki dayanak da belirtilen belgeler ile çözülür bunların hiçbirisi belirtilmemiş. Bir sorun olduğunda ne yapacağız ‘yüklenici firma’ya mı soracağız? Keza hukuki dayanak dışında kapsam da çok dar tutulmuş, yalnızca ‘sıfır atık toplayıcılarının çalışma usul ve esaslarını’ kapsıyor, tanımlamalar yok, kim ve ne kastediliyor belli değil. Temizlik İşleri Müdürlüğü’nün adı bile geçmiyor. Bu müdürlüğün bu faaliyetler kapsamında hiç mi görev sorumluluğu yok! Yalnızca bu haliyle bile büyük sorunlar çıkartacak, çok eksik bir yönetmeliktir” dedi.

BELEDİYE DAYIBAŞI OLDU, ‘BAĞIMSIZ’ ATIK TOPLAYICILARI KÖLE
Bakanlığın çıkardığı genelgenin yıllardır ötelenen ve göz ardı edilen atık toplayıcılarının haklarını ve yaşam koşullarını iyileştirmek için bir fırsat yarattığını belirten Şimşek, sadece ‘yüklenici kollayan’ bir yönetmeliğe imza atıldığı ve sömürü düzeninin ilan edildiğini ifade etti.

Bağımsız atık toplayıcılığının bir meslek kolu olarak görülmediği bu yönetmelikte belediyenin adeta ‘dayıbaşı’* haline geldiğini söyleyen Şimşek, “Bu yönetmelikte Şişli Belediyesi’nin üç tane müdürlüğünün adı geçmezken 7-8 yerde yüklenicinin adı geçiyor. Bağımsız atık toplayıcılarının topladıklarını bu yüklenici firmaya vermek durumunda bırakılıyor. Şayet ‘istedikleri gibi çalışmazlarsa’ da ağır yaptırımlar ve para cezaları uygulanacağı belirtiliyor” dedi.

Kurulan bu sömürü düzeninin yönetmelikteki var olan ve var olmayan maddeler ile açıkça görülebildiğini ifade eden Şimşek’in Toplumsal’a yaptığı açıklamalardan satır başları şu şekilde:

Bu yönetmeliğin ana fikri yüklenici firma olayıdır. Bu yönetmeliğin hazırlanmasında yüklenicinin ciddi bir katkısı olduğu açıkça bellidir. Zira bu yönetmelik hazırlanırken kimseye haber verilmeden yalnızca bir kere bir araya gelindi 20-25 kişi toplandı ve bir kare fotoğraf verildi. Bu yönetmelik hazırlanırken sektör temsilcileri ile bir araya gelinmedi, Şişli halkına görüşleri sorulmadı, dernekler araştırılmadı, bu insanlar ne iş yaparlar bakılmadı.

Bakın bu yönetmelik uygulandığında atık toplayıcıları adeta köleye dönüşmüş olacak. 19. maddesi ile emekçilere topladıkları atıkları Şişli Belediyesi’nin belirlediği yükleniciye satmaktan başka bir çaresi kalmıyor. 20. madde ile de buna uymayan, başka işletmelere satan toplayıcıların izinlerin iptal edileceği, ekipmanlarına el konulacağı ve 7 bin TL para cezası uygulanacağı belirtiliyor. Yani aslında ‘bağımsız’ atık toplayıcıları gayriresmi çalışanı haline getiriliyor.

‘SADECE PARA CEZASI DA DEĞİL NELER VAR NELER’

Örneğin 4. madde ile ‘bağımsız sıfır atık toplayıcısı kartının’ kaybedilmesi ve bunun üç gün içinde bildirilmemesi halinde toplayıcısı 30 takvim günü işinden menedilecek. Böylesi olağan bir durum için bu kadar ağır bir yaptırım olabilir mi? İnsaf gerçekten! Yine 7. maddede atık toplayıcısına verilen iş elbisesi zarar görürse yeni alınacak kıyafetin bedeli bu emekçiden tahsil edileceğinde bahsediliyor. O kadar çok önemli mesele varken yani bu elbise meselesi nasıl akıllarına geldi de bu şekilde çözdünüz? Yaptığı iş göz önüne alındığında bu elbiselerin zarar görmemesi mümkün mü?

31 maddelik yönetmeliğin tam 11 maddesi emekçiye uygulanacak para cezaları ve yaptırımlar üzerine olması bir de yetmezmiş gibi para cezalarının artırılması da unutulmamış 23. maddeye Sıfır Atık Fiyat Komisyonu tarafından idari para cezalarının her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılacağı koyulmuş.

‘CEZALARA ZAM BİLE VAR AMA HİÇBİR HAK YOK’

“Büyük bir ciddiyetsizlikle hazırlanan yönetmelik, dört satırlık bir girişten sonra 31 maddelik yasaklar zincirinden başka bir şey değil” diyerek yönetmeliği çok sert eleştiren Şimşek, görmezden gelinen sorunları şöyle sıraladı:

• Atık toplayıcılarının sağlık kontrolleri ve denetimleri düzenlenmemiş: Bu kişilerin çalışma şartları da göz önüne alınarak özellikle; Bulaşıcı hastalıklardan korunmaları yönünde sağlık tedbirlerinin alınması, sağlık tedbirlerinin ücretsiz sağlanması, meslek hastalığı durumlarında ise tedavilerinin sağlanması meselesi unutulmuş.
• Bağımsız kadın atık toplayıcıları ve çocuklarına dair bir düzenleme yok: Binlerce kadın atık toplayıcı var. Bu emekçi kadınlar sokaklarda çok daha ciddi zorluklarla yüz yüzeler. Sorumlulukları çok fazla, bir yandan sokaklarda çöplerde atık toplarken diğer yandan da evde çocuklarıyla ilgilenmeleri gerekiyor. Hatta karşılaşmışsınızdır çekçek arabalarıyla atıklarını toplarken araba üzerinde yaptıkları düzenekler de küçük çocuklarını, bebeklerini taşıdıklarını da görmüşsünüzdür. O küçük çocuklar anneleriyle beraber bütün günlerini çöp konteynırların etrafında geçiriyorlar. Kadın ve çocuklar yönünden neden bir düzenleme yapılmadı. Eğitim maddesinde olduğu gibi gerekli görüldüğünde mi kadın ve çocuklar yönünden bir düzenleme yapılacak. En azından bunu yazsaydınız bari ufakta da olsa bir umut olurdu.
• Yabancı uyruklu olan atık toplayıcılarına dair en ufak bir ibare, düzenleme yok: Sokaklarda atık toplayıcısı olan yüzlerce yabancı uyruklu ülke vatandaşı da var. Hatta 4 ekim 2021 tarihinde Ümraniye’deki atık toplayıcıların 77 deposuna yapılan baskın sonrası 33 yabancı ülke vatandaşı yakalanarak sınır dışı edildi. Halen atık toplayıcısı olan sokaklardan çöp toplayan yani atık toplayan binlerce yabancı ülke vatandaşı olup bunlara yönelik bir düzenlemenin de ayrıca yapılması kaçınılmazdır.
• Sosyal güvenlik kapsamına dahil edilmeleri yönünde hiçbir çaba yok: Yönetmeliğin 6. maddesinde atık toplayıcıları başka bir işte çalışmadıklarına dair SGK dökümü istiyor. Başta başka bir işte çalışmama şartını arıyorsanız sosyal güvencesi olmayan kişileri kabul ediyorsunuz sonucu doğuyor. Peki bu durumda sosyal güvencesi olmayan bu insanların bir sosyal güvenlik şemsiyesi altında olması için neden bir çaba gösterilmiyor. Ne yapabiliriz ki gibi bir soru geliyorsa çok şey yapabileceğimizi söyleyebilirim. Kooperatifleşme olabilir, şirketleşme olabilir, belediye bünyesinde istihdam etme olabilir. Haliyle de bu statüler içerisine girerlerse sosyal güvenlik yönünden de yasal bir statüleri oluşur. İzmir’de CHP’li belediyelerin bu konuda yaptığı çok başarılı örnekleri var.
• Teşvik edici hiçbir hüküm yok: Bakıldığında belirtilen sömürü düzeni içerisinde sadece cezalandırma sistemi var. Bunları yukarıda saydım hep. Oysa teşvik edici bir ödül sistemi yaratılmalıydı.
• Örgütlenme hakları konusunda hiçbir destek yok: Sosyal güvenlik kapsamına almak için bir çaba dahi sarf edilmeyen bu yönetmelikte emekçilerin sendikal örgütlülüğü konusunda bir destek beklemek abes kaçabilir fakat eksik eksik, hata hatadır. Atık toplayıcıların iş hukuku uyarınca uygun oda, dernek veya sendikada örgütlenmeleri halinde (danışmanlık, mekân gibi ihtiyaçları) belediye olanaklarından yararlandırılarak desteklenebilir. CHP’li bir belediyeye yakışan budur.
• Hak temelli bir yaklaşım yok: Birleşmiş Milletler sürdürülebilir kalkınma amaçlarından biri olan insana yakışır iş bağlamında atık toplayıcıları yönünden bir değerlendirme yapılmamış. Yüklenici yönünden değerlendirirsek yükleniciye emek sömürüsüne dayalı haksız kazanç sağlayan bir sözleşme.
• Eğitim meselesi ciddiye bile alınmamış: Bu yönetmeliğin 29. Maddesi aynen şu şekilde düzenlenmiş, “Atık toplayıcılarına, gerekli görüldüğü hallerde eğitimler verilebilecektir. Eğitimler Toplayıcılara en az bir ay önceden bildirilir.” Olacak iş değil! İnsanların yaptığı işi düşünün, belediyenin genel anlamdaki görev ve sorumluklarını düşünün, yüz binlerce insan sokaklarda ticari ekonomik faaliyet içerisinde olacak ve gerekli görüldüğü hallerde eğitim verilecektir diye bir madde düzenleyeceksiniz. Eğitim konusunda anlıyorum ki kafalar hiç net değil. Verilmesi gereken bir sürü eğitim var. Bu eğitimlerin atık toplayıcıları dışında yükleniciye, belediye görevlilerin, iş yeri çalışanlarına ve kentte yaşayan hane halkına ayrı ayrı verilmesi lazım. Eğer bu eğitimler verilmez ise çok ciddi sorunlar ve sıkıntılar yaşanır. Ben 1--2 eğitim konusu söyleyeyim; Hijyen eğitimleri verilmesi lazım, iş güvenliği eğitimleri ve mesleki eğitimler verilmesi lazım, mevzuat eğitimleri, iletişim eğitimleri verilmesi lazım. Bunun dışında halka verilmesi gereken sıfır atık bilincine yönelik eğitimler var. Böyle büyük bir organizasyonda eğitimin gerekli olup olmadığı konusunda bir netliğe ulaşılmamış olunması son derece düşündürücü.
• Kent sakinlerine yönelik hiçbir düzenleme yok: Söz konusu yönetmeliğin en önemli ayağını kent sakinleri oluşturmaktadır. Kent sakinlerinin de atık toplayıcılara atıklarını ayrıştırılmış şekilde teslim etmeye özen gösterecek şekilde bilgilendirilerek dahil edilmeleri sağlanmalıdır.

‘PARTİ SUÇU İŞLEMİŞİM’
Emekçiyi sömüren, emekçinin alın terinden rant kapısı yaratan bu yönetmeliğe karşı hayır oyu kullanan tek meclis üyesi olan Avukat Emin Vahap Şimşek’e oylama sonucunda CHP’li arkadaşlarından aldığı tepkiyi sorduk. Toplantı çıkışında partili arkadaşları tarafından parti suçu işlemekle itham edildiğini belirten Şimşek, “Ben genel başkanımız ve partimizin işaret ettiği tutumu sergiledim. Emek sömürüsüne ne kendimi alet ederim ne de partimi. Hiç kimsenin de bu belediyeyi, Cumhuriyet Halk Partili bir belediyeyi bu sömürü zincirine alet etme hakkı yok. Buna müsaade etmem! Bu yönetmeliğin iptali için dava açacağım. Yönetmeliği hazırlayan bürokrat arkadaşlara da sizin aracılığınızla bir kez daha sesleniyorum. Siyaset başka bir şey, bırakın siyaseti biz yapalım. Kamuculuğu esas alın halkın yararına çalışın. ‘Yüklenici firmanın tek derdi para kazanmaktır. İşleri bittiğinde sizleri tanımayacaklardır. Siz onurunuzu korumayı bilin" diye konuştu.

Emin Vahap Şimşek’in Şişli Belediye Meclisi’nde yaptığı o konuşma:

Loading...

*Dayıbaşı: Genellikle köy, kıraathane ve sokak gibi yerlerden emekçileri toplayarak bir işyerine götüren ve burada hiçbir emek sarf etmeden işçilerden komisyon alan ve işçileri patronun istediği koşullarda çalışmaya zorlayan kimse. Götürdüğü her işçi için ayrı ücret alan dayıbaşlarının aldığı komisyon genellikle işçiye verilen yevmiden daha fazladır. Örneğin tarlada çalışmak üzere günlüğü yüz liradan 10 işçi götürür ve her işçi için yüz elli lira alır. Böylece hiç emek sarf etmeden günlük 1500 lira kazanmış olur.